Zijde en glorie

Europa was aan het einde van de 14e eeuw een vat vol energie, ondernemingsdrang en rivaliteit. In de eeuwen daarvoor hadden belangrijke technologische ontwikkelingen geleid tot krachtige wapens, nieuwe scheepstypes en een grote handelsdrift. Bij de zoektocht naar luxe goederen, ontdekten Europeaanse reizigers en soldaten voor hen compleet nieuwe continenten en volkeren. Deze ontdekkingsreizen leidden tot zowel afschuwelijk bloedvergieten als enorme rijkdommen, en tot zowel grootschalige onderdrukking als een enorme uitwisseling van kennis. En uiteindelijk tot de opkomst van de moderne wereld waar wij nu in leven.

Lezen over reizen

De uitvinding van de drukpers zorgde dat een deel van de Europeanen nu kon lezen over de avonturen van reizigers in het verre buitenland. Een boek, het waarschijnlijk deels fictieve “De Wonderen van de Oriënt” van de Italiaan Marco Polo, was een eeuw lang het meest gelezen boek. In zijn boek beschrijft Polo de volkeren die hij op zijn reizen door Azië aantrof. Hij vertelt over de gebruiken, de rijkdommen, de planten en de dieren die dit continent bevolkten. Polo’s boek fascineerde de Europese elite, en gaf de eerste impuls aan een verlangen om de wereld buiten Europa te leren kennen.

Teloorgang van de Zijderoute

Tijdens de Middeleeuwen was het machtige en rijke Byzantijnse Rijk, de erfgenaam van Rome, altijd het eindpunt van de Aziatische handelsroutes geweest. Deze routes waarlangs goederen met karavanen dwars door Azië richting Europa gevoerd werden, stonden bekend als de zijderoute. Om exotische luxeartikelen, zijde, specerijen en andere producten te verkrijgen, konden de Europeanen handel voeren met de christelijke Byzantijnen. Toen de hoofdstad Constantinopel van dit haperende rijk in 1453 werd ingenomen door de Ottomaanse Turken, veranderde dat. De islamitische Turken en de Europeanen leefden op gespannen voet met elkaar, en de handelsstromen droogden op. Het Ottomaanse rijk zou zich de komende twee eeuwen nog verder uitbreiden in Oost- en Zuid-Europa. Europese heersers voelden zich daardoor steeds meer geïsoleerd: door moslims in het zuiden, door de woeste steppen van Rusland in het oosten, en door de oceaan in het westen. Ze gingen zich opnieuw oriënteren op de wereld en de (nieuwe) mogelijkheden die er voorbij de horizon te wachten lagen.

Welvaart en handelsstromen

De welvaart in Europa was sinds de grote pestepidemieën in de 13e eeuw toegenomen. Nieuwe economische structuren zoals de gildes en het bankieren bevorderden de handel sterk. De luxe Aziatische producten waren sinds de Turkse inname van Constantinopel alleen nog beschikbaar via een keten van tussenhandelaren, waardoor de prijs omhoog schoot. Vanwege de grote vraag ernaar werd het een zeer lucratieve onderneming om zelf de goederen over zee te gaan halen. Tegen het einde van de Middeleeuwen werd het zoeken van een veilige zeeroute naar Azië dan ook een obsessie van menig heerser en ontdekkingsreiziger. Dankzij hun inspanningen brak er een tijdperk van verkenningstochten aan, waardoor de Europese kennis over de wereld exponentieel uitgebreid werd.

kheera